सायबर गुन्ह्यांपासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे? | Cyber Security
Cyber Crime : साइबर क्राइम म्हणजेच इंटरनेट किंवा संगणकाद्वारे केली जाणारी गुन्हेगारी. सायबर क्राइम #cyber crime मध्ये संगणक प्रणाली मध्ये प्रवेश करून हॅकिंग करणे, नेटवर्क मार्फत डाटा, माहिती चोरी करणे अशा प्रकारे गुन्हे केले जातात. बहुतेक सायबर गुन्हेगार नफा मिळविण्यासाठी सायबर गुन्ह्यांचा वापर करतात, तर काही सायबर गुन्हे संगणक किंवा उपकरणांवर थेट नुकसान किंवा अकार्यक्षम करण्यासाठी केले जातात. सायबर क्राईमचा प्राथमिक परिणाम हा आर्थिक नुकसान देणे हा आहे. सायबर गुन्हे #cyber crime व्यक्ती किंवा संस्थांद्वारे केले जाऊ शकतात. काही सायबर गुन्हेगार संघटित आहेत, प्रगत तंत्र वापरतात आणि अत्यंत तांत्रिकदृष्ट्या कुशल असतात. सायबर क्राइम #cyber crime दिवसेंदिवस वाढत आहे, अशा परिस्थितीत प्रत्येक इंटरनेट वापरकर्त्यांसाठी या सायबर गुन्ह्यांविषयी माहिती असणे फार महत्वाचे आहे.
खालील पैकी विविध प्रकारचे गुन्हे साइबर क्राइममध्ये केले जातात.
- हॅकिंग : कोणत्याही संगणक प्रणालीमध्ये अधिकृत परवानगीशिवाय प्रवेश करणे.
- फिशिंग: लोकांची वैयक्तिक व्यावहारिक माहिती उदा. क्रेडिट कार्ड क्रमांक, डेबिट कार्ड नंबर त्याचे पासवर्ड, ऑनलाईन बँकिंग माहिती मिळविण्याकरिता, चोरण्याकरिता बनावट वेबसाईट तयार करणे. त्यामार्फत माहिती चोरणे. ई-मेलद्वारे किंवा अन्य साधनांद्वारे माहिती चोरणे.
- मालवेअर: संगणक प्रणाली खराब होईल याकरिता संगणकात हानिकारक व्हायरस, स्पायवेअर इन्स्टॉल करणे.
- डेटा चोरणे: संवेदनशील माहिती चोरून ती विकणे किंवा गैरवापर करणे.
- साइबर बुलिंग: इंटरनेटद्वारे, सोशल मिडीयाचा वापर करून दुसऱ्या व्यक्तीला त्रास देणे, अपमानित करणे किंवा धमकावणे.
- ऑनलाइन थेट गुन्हेगारी: ऑनलाइन विक्री सुरु असलेल्या वेबसाईट द्वारे थेट ऑनलाइन द्वारे वस्तूंची चोरी करणे.
- आयपी धमक्या : कोणत्याही गटांना कोणत्याही सुरक्षेच्या #cyber security कारणावरून धमकावणे, त्यांना हानी पोहोचविणे.
- रॅन्समवेअर : डेटा लॉक करणे आणि तो अज्ञात रकमेच्या बदल्यात उघडणे.
- डीडीओएस हल्ला : सर्व्हरवर ताण आणणे आणि सेवा थांबवणे.
- बौद्धिक मालमत्तेचे नुकसान : यामध्ये कन्टेन कॉपीराइट, औद्योगिक डिझाइन या सारख्या मालमत्तेवर अधिकार घेणे व त्यामार्फत आर्थिक लाभ घेणे.
- ऑनलाइन भरती फसवणूक करणे : वेगवेगळ्या नोकरी देण्याकरिता अनधिकृत वेबसाईट तयार करणे व त्यामार्फत अर्जदारांकडून आर्थिक लाभ मिळवण्याच्या उद्देशाने किंवा त्यांच्या वैयक्तिक डेटा मिळविण्याच्या उद्देशाने माहिती गोळा करणे व इतर बनावट कंपनी यांना आर्थिक लाभ घेवून सदर माहिती पुरविणे.
शेती करा आणि श्रीमंत व्हा ! Sheti kara ani shrimant vha! | Farming | Agriculture
Cyber Crime | सायबर क्राईम हा गंभीर गुन्हा का मानला जातो?
बहुतेक सायबर गुन्हेगार #cyber crime नफा मिळविण्यासाठी सायबर गुन्ह्यांचा वापर करतात, तर काही सायबर गुन्हे संगणक किंवा उपकरणांवर थेट नुकसान किंवा अक्षम करण्यासाठी केले जातात. इतर मालवेअर , बेकायदेशीर माहिती, प्रतिमा किंवा इतर सामग्री पसरवण्यासाठी संगणक किंवा नेटवर्क वापरतात.
देशाच्या सुरक्षिततेची #cyber security माहिती चोरून इतर देशांना पुरवणे अशा प्रकारचे गुन्हे केले जातात.
सायबर क्राईम (Cyber Crime) हा गंभीर गुन्हा का मानला जातो? सायबर क्राइमचे प्रकार कोणते आहेत?
सायबर गुन्ह्यांच्या #cyber crime प्रकारांमध्ये हे समाविष्ट आहे :
- ईमेल आणि इंटरनेट फसवणूक.
- ओळख फसवणूक (जेथे वैयक्तिक माहिती चोरली जाते आणि वापरली जाते).
- आर्थिक किंवा कार्ड पेमेंट डेटाची चोरी.
- कॉर्पोरेट डेटाची चोरी आणि विक्री.
- सायबर लुटणे (धोकादायक हल्ला टाळण्यासाठी पैशांची मागणी करणे).
- सायबर हेरगिरी (जेथे हॅकर्स सरकारी किंवा कंपनीच्या डेटामध्ये प्रवेश करतात).
- नेटवर्कशी तडजोड करणाऱ्या प्रणालींमध्ये हस्तक्षेप करणे.
- कॉपीराइटचे उल्लंघन.
- बेकायदेशीर जुगार.
- अवैध वस्तूंची ऑनलाइन विक्री.
साइबर क्राइमच्या #cyber crime घटनांची वाढ होत असलेल्या युगात, यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी विविध कायदे आणि नियम तयार केले गेले आहेत.
भारतामध्ये, “इन्फॉर्मेशन टेक्नोलॉजी Act 2000” हा मुख्य कायदा आहे जो साइबर क्राइमच्या विविध स्वरूपांना काबू करण्यासाठी लागू केला जातो.
साइबर क्राइमला टाळण्यासाठी इंटरनेट वापरकर्त्यांनी सुरक्षितता #cyber security उपाययोजना जसे की मजबूत पासवर्ड्स, अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर, आणि सतत अपडेट्स करणे यांचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. साइबर क्राइम #cyber crime हा एक गहन विषय आहे आणि त्याला टाळण्यासाठी समाजात जागरूकता वाढवणे महत्वाचे आहे.
सायबर गुन्ह्यांपासून (Cyber Crime) स्वतःचे संरक्षण कसे करावे?
सायबर गुन्ह्यांपासून तुमचा संगणक आणि तुमचा वैयक्तिक डेटा सुरक्षित करण्यासाठी खालील गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे.
- सॉफ्टवेअर आणि ऑपरेटिंग सिस्टम अपडेट ठेवा : आपल्या संगणकातील ऑपरेटिंग सिस्टम व वापरले जाणारे वेगवेगळे सॉफ्टवेअर्स यांचे त्या त्या अधिकृत कंपनी कडून लायसन्स घेणे. कारण सदर कंपनी वेळोवेळी सुरक्षितेच्या दृष्टीने सिक्युरिटी पॅच देत असतात. त्यामार्फत आपले सॉफ्टवेअर आणि ऑपरेटिंग सिस्टीम अद्ययावत ठेवणे.
- अँटी-व्हायरस सॉफ्टवेअर वापरा आणि ते अपडेट ठेवा : संगणक सुरक्षिततेच्या दृष्टीने अँटी-व्हायरस सॉफ्टवेअर वापरा आणि ते अपडेट ठेवा. जेणे करून कोणत्याही प्रकारचे (virus) वायरस आपल्या संगणकाला, डेटाला हानी पोहचवणार नाहीत.
- मजबूत पासवर्ड वापरा : आपल्या संगणकाला सुरक्षित #cyber security मजबूत पासवर्ड द्या. कृपया सदर पासवर्ड सुरक्षित ठेवा.
- जर कोणी कॉल करून सांगितले की तुमचा फोन बंद करणार आहे, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही एक फसवणूक आहे. पॅकेजबद्दल कॉल आला आणि तुम्हाला “1” दाबायला सांगितले, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही देखील फसवणूक आहे.
- जर कोणी स्वतःला पोलीस अधिकारी म्हणून कॉल करून आधारबद्दल बोलत असेल, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही फसवणूक आहे.
- स्पॅम ईमेल किंवा अविश्वासू वेबसाइट्समधील लिंकवर क्लिक करू नका : लोक सायबर गुन्ह्यांचे बळी बनण्याचा आणखी एक मार्ग म्हणजे स्पॅम ईमेल #cyber crime किंवा इतर संदेश किंवा अपरिचित वेबसाइटवरील लिंकवर क्लिक करणे. ऑनलाइन सुरक्षित #cyber security राहण्यासाठी असे करणे टाळा.
- “डिजिटल अटक” आहे असे कोणी सांगत असेल, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही एक फसवणूक आहे.
- तुमच्या नावावर ड्रग्ज असलेला पॅकेज आहे असे कोणी सांगत असेल, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही फसवणूक आहे.
- तुम्हाला “हे गुपित ठेवा” असे सांगितले तर त्यांच्या बोलण्यावर विश्वास ठेवू नका. सायबर गुन्हे शाखेच्या 1930 या नंबरवर संपर्क साधा.
- जर कोणत्याही प्रकारच्या व्हॉट्सअॅप किंवा एसएमएसवरून संपर्क साधला गेला, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही फसवणूक असते.
- “तुमच्या UPI आयडीवर चुकीने पैसे पाठवले” असे सांगून पैसे परत मागत असतील, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही फसवणूक आहे.
- तुमची वस्तू खरेदी करण्यासाठी कोणी CRPF किंवा सैन्यातून असल्याचे सांगून आयडी दाखवत असेल, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही फसवणूक आहे.
- Swiggy किंवा Zomato वरून तुमचा पत्ता पुष्टी करण्यासाठी कॉल करीत असतील, तर प्रतिसाद देऊ नका. ही फसवणूक आहे.
- ऑर्डर रद्द करण्यासाठी ओटीपी मागत असतील, तर प्रतिसाद देऊ नका. फोनवर कधीही ओटीपी शेअर करू नका.
- कोणत्याही कॉलला व्हिडिओ मोडवर उत्तर देऊ नका.
- संभ्रम असल्यास, फोन बंद करा आणि नंबर ब्लॉक #cyber crime करा.
- निळ्या रंगात लिहिलेल्या कोणत्याही लिंकवर क्लिक करू नका.
- कोणत्याही उच्च सरकारी संस्थेकडून नोटीस आली तरी ती ऑफलाइन पडताळून घ्या.
- अधिकृत सरकारी पोर्टल्सवरून आलेलीच पत्रे वैध मानावीत.
- तुमच्या बँक स्टेटमेंटवर लक्ष ठेवा. तुम्ही सायबर गुन्ह्यांचा #cyber security पटकन बळी झाला आहात हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे. तुमच्या बँक स्टेटमेंटवर लक्ष ठेवा आणि बँकेसोबतच्या कोणत्याही अपरिचित व्यवहारांची चौकशी करा.
- स्पॅम ईमेल किंवा अविश्वासू वेबसाइट्समधील लिंकवर क्लिक करू नका
कुटुंब, समाज, निसर्ग आणि अर्थव्यवस्था | Family, Society, Nature And Economy
डिजिटल सुरक्षा म्हणून तुमचा पत्ता, लोकेशन, फोन नंबर, आधार, पॅन, जन्मतारीख किंवा इतर कोणतीही वैयक्तिक माहिती कोणालाही फोनवर#cyber crime किंवा संदेशाद्वारे देऊ नका. फोनवर तुमचे नावदेखील उघड करू नका. फोनवर कोणी विचारले, तर तुम्हाला कॉल करणाऱ्यास तुमची माहीत असायला हवी, असे सांगा. जर त्यांनी तुमची माहिती सांगितली, तरी ती पुष्टी किंवा नाकारणे टाळा. कॉल कट करून नंबर ब्लॉक करा.
फसवणुकीपासून बचाव करण्यासाठी हे लक्षात ठेवा : कॉल कट करा, नंबर ब्लॉक करा, आणि त्यांच्याशी संवाद साधू नका. जर ते तुम्हाला घाई करण्यास सांगत असतील, धमकावत असतील, तर ती फसवणूक आहे.
सायबर गुन्हेगार #cyber crime विविध प्रकारच्या योजनांनी तुमची फसवणूक करू पाहतात. एक सुरक्षित उपाय म्हणजे बँकिंग व्यवहारांसाठी स्मार्टफोन ऐवजी जुन्या प्रकारचे कीपॅड मोबाईल वापरा.
तरीही फसवणूक झाली तर, कोणत्याही संकोचाशिवाय स्थानिक सायबर पोलिसांकडे तक्रार करा.
सायबर कायद्याचे फायदे ! Cyber Security
इंटरनेट वापरकर्ता, मोबाईल वापरकर्ता यांच्या अधिकारांचे उल्लंघन करणाऱ्या, सायबर क्राइम #cyber crime करण्यासाठी, भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 लागू केला आहे.
नोकरी की व्यवसाय | Nokari ki Vyavsay | Job or Business | Naukri or Business
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 कलम ६५ प्रमाणे जर एखाद्या संगणकातील स्त्रोत कोड, प्रोग्राम, डिझाईन, लेआउट हेतुपूरस्कर चोरी केला, बदलला तर अशा व्यक्तीला ३ वर्षाचा तुरुंगवास किंवा २ लाख रुपये दंड किंवा दोन्हीही होवू शकतो.
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 कलम ६६ प्रमाणे एखाद्या व्यक्तीला फसवून त्याचा पासवर्ड, डिजिटल स्वाक्षरी, विशिष्ट ओळख वापरल्यास ३ वर्षाचा कारावास किंवा १ लाख दंड किंवा दोन्हीही होवू शकतो.
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 कलम ६६डी प्रमाणे संगणकातील वेगवेगळे स्त्रोत, साधन वापरून एखाद्याची फसवणूक केली #cyber crime असता, ३ वर्षाचा तुरुंगवास किंवा १ लाख रुपये दंड किंवा दोन्हीही होवू शकतो.
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान #cyber security कायदा, 2000 कलम ६६ई प्रमाणे एखाद्या व्यक्तीने तिच्या किंवा तिच्या परवानगी शिवाय, संमतीशिवाय, कळत-नकळत त्या व्यक्तीच्या खाजगी भागाच्या प्रतिमा काढून प्रसारित किंवा प्रकाशित केल्यास अशा व्यक्तीला ३ वर्षाचा तुरुंगवास किंवा २ लाख रुपये दंड किंवा दोन्हीही होवू शकतो.
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 कलम ६६एफ प्रमाणे देशाची सुरक्षितता, अखंडता धोक्यात आणण्याच्या उद्देशाने सायबर गुन्हा केल्यास हा गुन्हा अजामीनपात्र गुन्हा असून अशा व्यक्तीला जन्मठेपची शिक्षा होवू शकते.
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 कलम ६७ प्रमाणे १८ वर्षाखालील मुलाचे/मुलीचे अश्लील फोटो काढून ते प्रकाशित किंवा प्रसारित करणे, किंवा 18 वर्षाखालील कोणालाही लैंगिक कृत्य करण्यास प्रवृत्त केले तर अशा व्यक्तीला ७ वर्षाचा तुरुंगवास किंवा १० लाख रुपये दंड #cyber crime किंवा दोन्हीही होवू शकतो.
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 कलम ६९ प्रमाणे देशाच्या सुरक्षितेच्या, अखंडतेच्या हितासाठी सरकारला आवश्यक वाटल्यास कोणाच्याही वेबसाईट वरील माहिती रोखू शकते. मॉनिटर करू शकते. कलम 69A अंतर्गत सरकार कोणतीही माहिती सार्वजनिक #cyber security होण्यापासून रोखू शकते.
- भारत सरकारने माहिती तंत्रज्ञान कायदा, 2000 कलम ४३ए प्रमाणे एखाद्या संस्थेने, कंपनीने सायबर सुरक्षेमध्ये निष्काळजीपणा दाखवला ज्यामुळे कोणत्याही व्यक्तीचे आर्थिक #cyber crime किंवा मानसिक नुकसान झाले तर अशा व्यक्तीची नुकसान भरपाई देण्यास ती संस्था, कंपनी जबाबदार आहे.